تماس با منشی وکیل
این مطلب حقوقی توسط 
وکیل پایه یک دادگستری حسن اسماعیلی تایید شده است. 
وقتی دادگاه کسی را محکوم به پرداخت مبلغی می‌کند (مثلاً بدهی، دیه یا مهریه)، شخص محکوم می‌تواند در صورتی که واقعاً توان پرداخت نداشته باشد، دادخواست اعسار بدهد؛ یعنی بگوید: «من پول ندارم، قسطی بدهید یا ازم نگیرید.»
اما همیشه هم این درخواست پذیرفته نمی‌شود. خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند همین که بگویند «پول ندارم» کافی است. در حالی که اگر دادگاه تشخیص دهد اعسار واقعی نیست یا دلایل کافی ندارد، درخواست را رد می‌کند. این مطلب به زبان ساده توضیح می‌دهد که رد اعسار دقیقاً یعنی چه، چرا اتفاق می‌افتد و چه کارهایی باید کرد.
فهرست مطالب
اعسار چیست؟ محکوم‌به یعنی چی؟
-
اعسار یعنی ناتوانی مالی واقعی. یعنی شخصی واقعاً توان پرداخت بدهی یا محکوم‌به را ندارد.
-
محکوم‌به یعنی آن مبلغ یا چیزی که دادگاه شما را موظف کرده بپردازید. مثلاً یک میلیارد تومان مهریه، یا ۲۰۰ میلیون تومان بابت چک برگشتی.
سؤال واقعی یک فرد عادی:
من به خاطر یک چک برگشتی، توسط دادگاه محکوم شدم که ۱۵۰ میلیون تومان پرداخت کنم. چون درآمدم خیلی پایینه و دارایی خاصی هم ندارم، دادخواست اعسار دادم تا قسطی پرداخت کنم. ولی قاضی دادگاه گفت دلایل من کافی نیست و اعسارم رو رد کرد. یعنی حالا باید یکجا پول رو بدم؟ اگر واقعاً پول نداشته باشم چی میشه؟ امکان زندان رفتن هست؟ دیگه نمی‌تونم درخواست اعسار بدم؟ و چه کاری باید انجام بدم که بتونم از این وضعیت نجات پیدا کنم؟
پاسخ وکیل پایه یک دادگستری:
سؤالی که مطرح کردید بسیار مهم و رایج است. اول باید بدونید که رد اعسار یعنی دادگاه به این نتیجه رسیده که یا:
-
شما توانایی پرداخت دارید ولی قصد پنهان‌کاری داشتید، یا
-
مدارک، مستندات و شاهدهایی که ارائه دادید کافی نبوده یا قابل اعتماد نبوده.
در نتیجه، دادگاه درخواست اعسار را قبول نکرده است.
وقتی اعسار رد شد، چه اتفاقی می‌افتد؟
-
شما موظف می‌شوید تمام مبلغ محکوم‌به را نقداً و یکجا پرداخت کنید.
-
اگر نپردازید، طلبکار می‌تواند درخواست اجرای حکم کند و حتی توقیف اموال یا تقاضای جلب (بازداشت) بدهد.
-
اما اگر واقعاً ندارید، هنوز راه دارید.
چه کارهایی بعد از رد اعسار می‌توانید انجام دهید؟
۱. تجدیدنظرخواهی کنید
طبق قانون، از رأی رد اعسار می‌توانید در مهلت قانونی تجدیدنظرخواهی کنید.
-
اگر اعسار در دادگاه بدوی رد شده، می‌توانید در دادگاه تجدیدنظر استان اعتراض کنید.
-
این کار باعث می‌شود فرصت داشته باشید مدارک بهتری تهیه کرده و دوباره بررسی شود.
۲. دوباره دادخواست اعسار بدهید
اگر رأی قطعی شده و دیگر امکان تجدیدنظر نیست، می‌توانید پس از گذشت زمان معقول (مثلاً چند ماه) و با مدارک جدید، دوباره دادخواست اعسار بدهید.
نکته: برای این‌که اعسار دوم‌تان پذیرفته شود، باید دلایل قبلی را کامل‌تر یا مستندتر ارائه کنید.
مدارکی که باعث رد اعسار می‌شوند (از نظر قاضی ناکافی‌اند):
-
شهادت شهود بدون شناخت دقیق از وضعیت مالی شما
-
نداشتن مدارک بانکی (مثل گردش حساب)
-
ثبت دارایی به نام افراد دیگر
-
عدم ارائه قبض، فیش حقوقی، اجاره‌نامه و …
-
تضاد میان ادعا و سبک زندگی (مثلاً می‌گویید ندارم ولی سفر خارجی رفتید)
مواد قانونی مهم درباره اعسار و رد آن
ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی:
«کسی که مدعی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یا محکوم‌به است، باید دادخواست اعسار را با ذکر دلایل و شهادت دو نفر از کسانی که از وضع مالی او اطلاع دارند، تقدیم کند.»
ماده ۵۰۶:
«دادگاه به دلایل اعسار رسیدگی کرده و اگر دلایل را کافی نداند، اعسار را رد می‌کند.»
ماده ۱ قانون اعسار:
«شخص معسر کسی است که به‌طور کلی توانایی پرداخت دیون یا هزینه دادرسی را نداشته باشد و اموالی هم برای پرداخت نداشته باشد.»
نکات بسیار مهم برای پذیرفته‌شدن اعسار:
-
شاهدان باید دقیق، قابل اعتماد و غیرمرتبط مالی با شما باشند.
-
گردش حساب بانکی‌تان را ارائه دهید.
-
اگر اجاره‌نشین هستید، قرارداد اجاره رسمی بیاورید.
-
اگر بیکار هستید، مدرک بیمه یا سابقه اشتغال یا حتی نامه از کارفرما ارائه دهید.
-
اگر بیماری دارید که مانع درآمدزایی‌تان شده، مدارک پزشکی بیاورید.
آیا بعد از رد اعسار ممکن است زندان بروید؟
بله، در بعضی پرونده‌ها مخصوصاً مهریه یا دیه، اگر شما محکوم شوید و اعسارتان هم رد شود و مبلغ را پرداخت نکنید، ممکن است بازداشت شوید. اما اگر بتوانید ثابت کنید واقعاً ندارید، باز هم امکان آزادی و پرداخت اقساطی در آینده وجود دارد.
جمع‌بندی
رد اعسار یعنی دادگاه قانع نشده که شما واقعاً ناتوان از پرداخت هستید. این اتفاق به معنی پایان راه نیست، ولی به معنی این است که برای اثبات وضعیت‌تان باید شفاف‌تر، مستندتر و دقیق‌تر عمل کنید.
راهکارهایی مثل تجدیدنظر، ارائه دادخواست مجدد با مدارک بهتر و مشاوره حقوقی تخصصی می‌تواند مسیر را هموارتر کند.
اگر درگیر چنین موضوعی هستید، مشورت با یک وکیل مجرب می‌تواند از هزینه‌های بزرگ و خطرات جدی مثل بازداشت جلوگیری کند.
لیست پرونده های موفق گروه وکلای بزرگمهر
